نقاط گسست در منظر فرهنگی تهران

طرح منظر فرهنگی، شخصیت منظر فرهنگی را به عنوان نقطه مبدأ برای تخمین گزینه‌های مداخله‌ای ممکن به کار می‌گیرد. پس از تبیین شخصیت منظر یک شهر نمی‌توان منظر آن را مطابق سلیقه شبیه شهر دیگری با شرایط متفاوت تغییر شکل داد. در شهر تهران با سنت‌های رفتاری ریشه‌دار ـ که عنصر مقوم اتحاد مراکز جمعیتی متعدد آنها به عنوان یک شهر بوده است ـ تبیین شخصیت منظر شهر براساس مبانی رفتارشناسی مردمی برای طراحی و مدیریت منظر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. برای ارزیابی منظر فرهنگی شهر تهران، دو منبع وجود دارد؛ یکی متون تاریخی اعم از ادبیات عام، ترانه‌ها، جغرافیای تاریخی و دیگری خوانش منظر  براساس این منابع تاریخی. بافت شهر تهران سیستم در هم‌تنیده‌ای از شبکه‌های مصنوع احاطه‌شده با باغات درون‌شهری بوده است. ویژگی این باغ‌های درون‌شهری ریزدانه این است که در هماهنگی کامل با لایۀ مورفولوژیکی شهر تهران متأثر از پنج روددره مهم و الگوهای سلسله‌مراتبی ساختاری و رفتاری تعریف شده‌ بنا به محل قرارگیری در ارتفاعات متفاوت روددره به پارادایم‌های فرهنگی یک جامعه ایرانی ـ اسلامی شکل داده‌اند. بر این اساس اسطوره‌های فرهنگی شهر تهران با عناوین فرهنگ آب و احترام به آب در تمام مقیاس‌ها، تفرج درون‌محله‌ای و درون‌شهری، سنت زیارت ـ تفرج، استفاده از ادبیات نمایشی ـ تعلیمی به عنوان رسانه جمعی، باغ مثمر به عنوان عنصر واسطۀ تفریحات و آیین‌های مذهبی، اسطوره‌سازی از عناصر منظرین و بزرگان ادب و اخلاق و تبدیل مظاهر آنها به یک قرارگاه رفتاری قابل پی‌گیری هستند. در هر مقطع زمانی که تغییر یک‌باره‌ای بر شیوه زندگی و ارزش‌های رفتاری مردم وارد شده، منظر شهر یک نقطه عطف عدم یکپارچگی و آشفتگی در عناصر کمی و کیفی را تجربه کرده است. نقطه گسست یک‌باره در زمینه عوامل طبیعی و فرهنگ عامه در دوره پهلوی اول و نقطه گسست در زمینه عوامل زیباشناختی فردی و معنایی در دوره معاصر در حدود 20 سال اخیر رخ داده است.